Muddati oʼtgan dorilarni qabul qilish mumkinmi?
Baʼzi dorilar 40 yildan keyin ham samarali boʼlib qoladi. Аmmo muddati oʼtgan dorilarni yoʼq qilish kerak. Masalan, AQSh oziq-ovqat va farmatsevtika idorasi (FDA) buni qatʼiy tavsiya qiladi. Va bu tavsiya uchun bir qator yaxshi sabablar bor: baʼzi preparatlarda vaqt oʼtishi bilan bakteriyalar koʼpaya boshlaydi. Boshqalari esa soʼrgʼichga aylanadi: shifo topishga umid qilib, ichasiz va kasallik rivojlanadi. Yana boshqalari kimyoviy tarkibini oʼzgartiradi va odatda zaharga aylanadi.
Nima uchun muddati oʼtgan dorilar juda yomon emas
Birinchidan, amal qilish muddati nima ekanligini aniqlaylik. Bu - dori vositasini ishlab chiqargan farmatsevtika kompaniyasi uning xavfsizligi va samaradorligini kafolatlaydigan davr. Ammo bu davrning davomiyligini aniqlash juda shubhali narsa.
Yaroqlilik muddati odatda quyidagicha belgilanadi. Preparatni ishlab chiqargandan soʼng, ishlab chiqaruvchi uning xususiyatlarini, shu jumladan kimyoviy tarkibi va faol moddalar kontsentratsiyasini tuzatadi va preparatni javonga qoʼyadi. Bir yil oʼtgach, preparatning tarkibi yana tahlil qilinadi va uning samaradorligi toʼgʼrisida xulosa chiqariladi. Ikki yil oʼtgach, tahlil takrorlanadi. Va hokazo.
Muammo shundaki: dori uch yil davomida "javonda" boʼlgan deylik, ishlab chiqaruvchi yaroqlilik muddatini belgilamasdan uni sotuvga chiqarish mumkin emas. Farmatsevtika kompaniyasi uchun savdo boshlanishini kechiktirish foydasiz. Shuning uchun ishlab chiqaruvchi yaroqlilik muddati sifatida allaqachon tasdiqlangan muddatni koʼrsatadi - "3 yil" va dorilarni sotuvga yuboradi. Darhaqiqat, preparat uch yildan ortiq samarali boʼlishi mumkin. Ammo ishlab chiqaruvchilar endi buni tekshirmaydi.
Biroq, dori vositalarining haqiqiy yaroqlilik muddatini oʼrganish uchun moddiy ragʼbatlantiruvchi tashkilotlar mavjud. Masalan, AQSh Mudofaa vazirligi. 1986 yilda FDA bilan birgalikda favqulodda yordam uchun saqlanadigan dori-darmonlarni yangilash zarurati bilan bogʼliq xarajatlarni tejash uchun yarooqlilik muddatini uzaytirish dasturini (Shelf‑Life Extension Program — qisqacha SLEP) boshladi. Dastur muntazam ravishda oʼz samarasini berdi, misol uchun, 2006 yilda ideal sharoitlarda saqlanadigan 122 xil dori-darmonlar sinovdan oʼtkazildi. Ularning koʼpchiligini saqlash muddati taxminan toʼrt yilga uzaytirildi.
Biz yana bir bor taʼkidlaymiz: yuqoridagi maʼlumotlarga qaramay, FDA tavsiyalarini tinglash va kerak boʼlganda birinchi yordam toʼplamini astoydil yangilab turish kerak.
Barbara Stark Bakster. Tibbiyot fanlari doktori, Kolumbiya universiteti jarrohlik va ichki kasalliklar kolleji, Nyu-York:Yaroqlilik muddati - bu preparatning samaradorligi va xavfsizligi uchun javobgarlik ishlab chiqaruvchidan isteʼmolchiga oʼtgan sana.
Qaysi muddati oʼtgan dori vositalarini qabul qilish mutlaqo mumkin emas
Muddati oʼtgan dorilarning xavfliligini tasdiqlovchi klinik tadqiqotlar oʼtkazilmagan. Biroq, Drugs.com maʼlumotlar bazasidagi mutaxassislar sogʼlom fikrga asoslanib, quyidagi dorilarni yaroqlilik muddati oʼtgandan keyin ishlatmaslikni qatʼiy tavsiya qiladilar.
Insulin. Qandli diabetda qondagi qand miqdorini nazorat qilish uchun ishlatiladi. Preparat kimyoviy tarkibini oʼzgartirishi mumkin va hech boʼlmaganda yordam bermaydi.
Nitrogliserin (ogʼiz orqali). Stenokardiya uchun mashhur vosita. Ochilgach, nitrogliserin tezda samaradorligini yoʼqotadi.
Biologik preparatlar. Bu toifaga, xususan, vaktsinalar, qon mahsulotlari, immunoglobulinlar, toksoidlar kiradi. Ularning faol moddalari ham tezda yoʼqoladi.
Tetratsiklin guruhidagi antibiotiklar. Baʼzi maʼlumotlarga koʼra, yaroqlilik muddati tugagandan soʼng, ular zaharli metabolit ishlab chiqarishi mumkin.
Suspenziyalar shaklidagi antibiotiklar. Yaroqlilik muddati tugagandan soʼng, ular yaroqsiz boʼlib qolish ehtimoli katta.
Koʼz tomchilari, burun spreyi va konservantlar bilan boshqa preparatlar. Vaqt oʼtishi bilan konservantlar parchalanadi, yaʼni eritmada bakteriyalar koʼpaya boshlaydi.
Inʼektsiya shaklidagi dorilar. Shpritsning tarkibi tashqi koʼrinishini oʼzgartirmagan boʼlsa ham, ular bilan tavakkal qilmasligingiz kerak. Va agar eritma xiralashgan, rangi oʼzgargan yoki unda choʼkma paydo boʼlgan boʼlsa, inʼektsiyadan bosh tortish kerak.
Individual tayyorlangan preparatlar. Farmatsevt shifokor retsepti bilan bemorning oʼziga ehtiyojlariga moslashtirilgan mahsulotni yaratish uchun bir nechta ingredientlarni birlashtirishi mumkin. Hech qanday holatda, bunday dorilarni yaroqlilik muddati tugaganidan keyin qabul qilish mumkin emas, chunki ularning taʼsiri oldindan aytib boʼlmaydi.
Eski va koʼrinishi buzilgan har qanday dori. Agar tabletkalar singan boʼlsa yoki yomon hidi boʼlsa, eritma loyqa, shuningdek malham yoki krem quruq boʼlsa, ulardan foydalanmang. Bu qatʼiyan man etiladi.
Agar zarurat boʼlsa, muddati oʼtgan qanday dorilarni qoʼllash mumkin
2012 yilda oʼtkazilgan tadqiqotda olimlar 28-40 yil oldin muddati tugagan 15 ta faol moddasi boʼlgan sakkizta dorini tahlil qilishdi.
Li Kantrell. Kaliforniya zaharni nazorat qilish markazining San-Diego boʼlimi direktori:Biz ushbu dorilarning baʼzilari, hatto ishlab chiqarilgan sanasidan 40 yil oʼtgan boʼlsa ham, hali ham toʼliq samarali ekanligini aniqladik.
Ehtimol, bunday "uzoq ishlaydigan" dorilar koʼp. Ammo biz faqat ilmiy asoslangan maʼlumotlarga ega boʼlgan faol moddalar va preparatlarni sanab oʼtamiz.
Paratsetamol. Koʼp yillar davomida amal qilish muddati oʼtgan boʼlsa ham, faol modda 99% samarali boʼlib qoladi. Biroq, tadqiqotchilar muddati oʼtgan barcha tabletkalar bir xil darajada samarali boʼlishiga kafolat bermaydi. Shunning uchun agar birinchi tabletka yordam bermasa, ikkinchisini qabul qilmang.
Aspirin. Paratsetamol kabi sehrli emas: yaroqlilik muddati tugaganidan 10 yil oʼtgach, aspirin 99% samaradorligini yoʼqotadi. Ammo atigi 1-2 yil oʼtgan boʼlsa va qoʼlda boshqa ogʼriq qoldiruvchi vosita boʼlmasa (lekin juda zarur!), bunday tabletka bilan davolanishga harakat qilishingiz mumkin.
Aytgancha, tabletka sifati aniq buzilganligini bildiruvchi layfxik bor: yaroqsiz aspirin boʼlinib ketadi va sirka kislotasining yoqimsiz hidini seza boshlaydi. Bunday vositani qabul qilish mutlaqo foydasiz.
3. Kodein. Qatʼiy retsept boʼyicha beriladigan, yoʼtalga qarshi vosita. Muddati oʼtgan boʼlsa ham, u oʼz samaradorligini 90% dan koʼproq saqlaydi. 4. Antigistaminlar, xususan, loratadin asosida. "Mens Health" nashri loratadinning stress sinovlaridan muvaffaqiyatli oʼtgani haqida maʼlumot beradi: u 6 soat davomida 70 ° C haroratda isitiladm va kun davomida toʼgʼridan-toʼgʼri quyosh nuri ostida qoldiriladi. Bunday qattiq tajribalardan soʼng, faol moddaning 99% "omon qoldi". Bu shuni anglatadiki, loratadin yaroqlilik muddati tugaganidan keyin ham uzoq vaqt davomida taʼsir qiladi. 5. EpiPens. Bu oʼlik allergik reaktsiyalarni toʼxtatish uchun ishlatiladigan qimmat adrenalin avtoinjektorlari. Bir tadqiqot shuni koʼrsatdiki, amal qilish muddati tugaganidan 4 yil oʼtgach, EpiPens hali ham 84% samarali. Bu rekord koʼrsatkich emas va shunchaki maʼlumot: favqulodda vaziyatda muddati oʼtgan EpiPens hali ham yaxshiroq.
Qatʼiy eslatma: dorilarning yaroqlilik muddati bilan tajriba oʼtkazishga faqat hayotingiz ushbu dorilarga bogʼliq boʼlmagan hollarda ruxsat etiladi. Agar siz sogʼligʼingizni qadrlasangiz, birinchi yordam toʼplamini oʼz vaqtida yangilang.
