Emoly университети тадқиқотчилари ОИВ инфекциясининг олдини олиш самарадорлигини сезиларли даражада оширадиган янги Ленакапавир препаратининг клиник синовларини ўтказдилар. Тадқиқот вакцина ҳатто заиф аҳолини ҳам вирусдан ҳимоя қила олишини кўрсатади.

Клиник синовда AҚШ, Жанубий Aфрика, Мексика, Бразилия ва Таиланд каби мамлакатлардан 3265 киши иштирок этди. Иштирокчилар тасодифий икки гуруҳга бўлинган: биринчи гуруҳ Ленакапавир инъекцияларини ҳар 26 ҳафтада, иккинчиси ҳар куни Truvada антиретровирус препаратини қабул қилди. Ленакапавирни қабул қилган 2179 кишидан иккитаси (бир фоиздан кам( касаллик юқтирган. Иккинчи гуруҳда эса 1086 кишидан тўққиз нафари (17 фоиз) касалланган.

Кўп одамлар ижтимоий ва иқтисодий омиллар туфайли бир йилдан кейин таблеткаларни қабул қилишни тўхтатишади, гарчи антиретровирус дориларнинг самарадорлиги режимга қатъий риоя қилишга боғлиқ бўлсада. Ленакапавирнинг асосий афзаллиги шундаки, уни йилига икки марта тери остига юбориш кифоя, бу эса профилактика жараёнини сезиларли даражада осонлаштиради.

Янги дори қандай ишлайди?

Ленакапавир — капсид ингибитори: унинг таъсир қилувчи моддаси ОИТВ геноми атрофидаги конуссимон оқсил қобиғини блоклайди ва вируснинг кўпайишини тўхтатади. Аксарият антиретровирус препаратлардан фарқли ўлароқ, у инсон иммунитет танқислиги вируси ривожланишининг бир неча босқичларига таъсир кўрсатади.

Натижалар кўрсатади икки марталик инъекция анъанавий профилактика усулларига нисбатан касалланиш хавфини 96 фоизга камайтиради.
Бироқ, ҳозирги вақтда тадқиқотчиларнинг таъкидлашича, энг муҳим вазифа - бу препаратнинг мавжудлигини ошириш, чунки вакцинанинг йиллик дозасининг нархи 40 000 доллардан ошади.

Ленакапавир қачон бозорга чиқади?

АҚШнинг Gilead Sciences фармацевтика компанияси томонидан ишлаб чиқилган дори Европа Иттифоқида ОИВ билан касалланган беморларни даволаш учун аллақачон рухсат этилган. Бироқ у ҳали сотувда йўқ. Компания ўз маҳсулотидан ОИВнинг контакт олди профилактикаси учун фойдаланишга рухсат берилишини кутаётган бўлиши мумкин. Рухсатнома яқин орада берилиши кутилмоқда.

Шуни айтиш керакки, ҳозирча ленакапавир ОИТСга қарши курашда узоқ кутилган бурилиш нуқтаси бўладими ёки йўқ, номаълум — ҳаммаси уни кенг миқёсда қўллаш бошланганидан кейин аниқ бўлади. Бунинг учун эса дори нархи арзон бўлиши керак.

Тадқиқот давомида мустақил маълумотлар мониторинги қўмитаси дастлабки натижаларга асосланиб, синовни эрта тўхтатишни ва барча тадқиқот иштирокчиларига Ленакапавирни тақдим қилишни тавсия қилди. Ушбу қарор препаратни қабул қилганларда сезиларли ножўя реакциялар кузатилмаганлиги, шу билан бирга препаратнинг ўзи зарур бўлган минимал дозалар билан кўпроқ самарадорлик кўрсатганлиги билан асосланди.

ОИВдан бутунлай қутулиш деярли мумкин эмас

Инсон иммунитет танқислиги вируси (ОИВ) иммунитет тизимига ҳужум қиладиган, танани инфекциялар ва саратон ҳужайраларидан ҳимоя қилишга ёрдам берадиган ҳужайраларга зарар етказадиган ёки йўқ қиладиган вирусдир. Инфекция кучайиши билан иммунитет заифлашади ва одам турли юқумли касалликларга ва саратоннинг айрим турларига нисбатан заиф бўлиб қолади.

ОИВдан бутунлай қутулиш деярли мумкин эмас (суяк илиги трансплантацияси билан боғлиқ бир нечта ҳолатлар бундан мустасно), чунки вирус тананинг яширин резервуарларида сақланиб қолади. Aммо антиретровирус препаратлар билан даволанмаса, инфекция ривожланади ва 10-12 йил ичида терминал босқичи, орттирилган иммунитет танқислиги синдроми (ОИТС) ривожланади.

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра, 2023 йилда иммунитет танқислиги вируси 40,4 миллионга яқин одамнинг ўлимига сабаб бўлган. Худди шу даврда дунё бўйлаб тахминан 39 миллион киши ОИВ билан яшаган, улардан 29,8 миллиони антиретровирус терапия олган. 2022 йилда 630 мингга яқин одам ОИТСдан вафот этган.