Бутун дунёда қалбаки дори воситалари бозори жуда катта. AҚШ Савдо вакилининг ҳисоботига кўра, экспертлар унинг ҳажмини 4,4 миллиард долларга баҳоламоқда.

Aксарият қалбаки маҳсулотлар фирибгар онлайн дорихоналар ва виждонсиз сотувчилар орқали сотилади. Бу муаммо бутун дунёда кескин.

Ноқонуний улуш

Сохта фармацевтика ва тиббий маҳсулотларнинг жаҳон бозори ўсиб бормоқда. Виждонсиз ишлаб чиқарувчилар ва сотувчиларни юқори даромадлар, шунингдек, ушбу тоифадаги сохта товарларни аниқлаш нисбатан қийинлиги жалб қилади: қалбаки маҳсулотлар фактини аниқлаш учун експертиза талаб этилади, бу ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ва истеъмолчилар учун потенциал хавфларни аниқлашни қийинлаштиради. Жаҳон сохта бозори 4,4 миллиард долларга тенг. Бу ҳақда AҚШ Савдо вакилининг “Машҳур бозорлар тўғрисида (Қалбаки ва пират контентни тарқатиш ҳолатлари бўйича)” ҳисоботида айтилади.

Мутахассисларнинг таъкидлашича, контрафакт товарларнинг ассортименти жуда катта. AҚШ озиқ-овқат ва фармацевтика идораси (ФДA) ҳуқуқ-тартибот идоралари билан биргаликда олиб борилган текширув натижасида турли хил контрафакт дори воситаларининг кенг кўламли савдоси ҳолатлари аниқланди: оддий йўтал сиропларидан тортиб, саратон ёки вирусли инфекцияларни даволашда ишлатиладиган дориларгача.

Мутахассисларнинг таъкидлашича, баъзи сохта дорилар оддийгина инерт таркибий қисмлардан тайёрланиши ва даволаниш учун фойдасиз бўлиши мумкин бўлса-да, кўп ҳолларда бу дори воситаларида потенциал ўлимга олиб келадиган наркотиклар мавжуд.

Ҳисобот муаллифларининг фикрича, сохта дори воситаларининг аксарияти, онлайн дорихоналар орқали шунингдек, йирик глобал бозорларнинг келишуви ёки жиноятга бепарволик туфайли тарқатилмоқда. Онлайн дорихоналар деганда дори воситаларини сотишга лицензияси бўлмаган, лекин дори воситалари савдоси билан шуғулланадиган сайтлар ёки ижтимоий тармоқлардаги саҳифалар назарда тутилиши мумкин. Ҳужжатга кўра, дунё бўйлаб 35 мингта шундай "дўкон" нинг деярли барчаси ноқонуний фаолият юритади. Бозорларга нисбатан шикоятлар, асосан сотувчилар ва жисмоний шахслар томонидан эълонлар етарли даражада модерация қилинмаганлиги сабабли юзага келган. Ҳаммаси бўлиб, ҳужжатда ўнга яқин шундай онлайн-дўконлар ҳақида гап боради. Уларнинг аксарияти Хитой ва бошқа Осиё мамлакатларида жойлашган.

Таҳлилчиларнинг фикрича, 2022-молия йилида AҚШ божхона хизмати томонидан мусодара қилинган соғлиқни сақлаш ва хавфсизлик бўйича қалбаки маҳсулотларнинг умумий 67,2 фоизини фармацевтика ва шахсий парваришлаш маҳсулотлари ташкил этган.

Бундан ташқари, БФҚ қўшимчалар сифатида жойлаштирилган, аммо аслида БФҚ бўлмаган маҳсулотларни бозорлар орқали сотиш билан боғлиқ вазият ҳам жиддий муаммолардан саналади. Мисол учун, турли қўзиқоринлардан тайёрланган қўшимчалар ҳозирда бозорларда жуда машҳур: кирпи, кордисепс ва реиши қўзқоринлари. Бундай маҳсулотларнинг шарҳларида бундай қўшимчаларнинг фойдалари ва мўъжизавий хусусиятлари ҳақида юзлаб комментлар мавжуд. Бироқ, шифокорлар БФҚни тақиқлашга чақирмоқда сабаби бундай маҳсулотлардаги қўзиқоринлар кўпинча тегишли хавфсизлик синовларидан ўтмайди, уларни ҳар қандай дори билан аралаштириш хавфли ва баъзи қўшимчалар хавфли аралашмаларни ўз ичига олиши мумкин.