Amerika kompaniyasi Gilead Sciences, Inc. odamning immunitet tanqisligi virusi (OIV) ga qarshi 100% samaradorlikka ega vaktsina yaratilganini eʼlon qildi. Tadqiqotda qatnashgan bir necha ming ayollarning hech biri yangi lenakapavir preparatini qabul qilganidan keyin OIV bilan kasallanmagan. Biroq, vaksinaning yillik dozasi narxi 40 000 dollardan oshadi.

Gilead Sciences, Inc. kompaniyasi tomonidan oʼtkazilgan 3-bosqich klinik sinovi natijalari shuni koʼrsatdiki, yiliga ikki marta qabul qilinadigan yangi inʼektsion dori – lenakapavir OIV infektsiyasining oldini olishda 100 foiz samarali boʼlib, barcha mavjud dorilardan ustundir. Tadqiqotda Janubiy Afrika va Ugandada 16 yoshdan 25 yoshgacha boʼlgan 5300 dan ortiq ayol ishtirok etdi. Agar ushbu dori tasdiqlansa, u profilaktikaning bir qismiga aylanadi.

Lenakapavir - kapsid parchalanishining ingibitori hisoblanadi. Kapsid - bu virusli genetik materialni himoya qiluvchi va uni infektsiyalangan hujayraga tashishga yordam beradigan oqsil qobigʼi. Hujayraga kirgandan soʼng, kapsid toʼkiladi, virus genomi hujayraning sitoplazmasiga chiqariladi va virus oʼz nusxasini olish uchun hujayra resurslaridan foydalana boshlaydi.

Shu bilan birga, lenakapavir inʼektsiyasini olgan 2134 nafar ayol orasida OIV infektsiyasining birorta ham holati qayd etilmagan.

Mustaqil maʼlumotlar monitoringi qoʼmitasining dastlabki natijalarga asoslanib, tadqiqotning joriy bosqichini erta tugatishni va barcha tadqiqot ishtirokchilariga lenakapavirni berishni tavsiya qildi. Ushbu qaror preparatni qabul qilganlarda sezilarli nojoʼya reaktsiyalar kuzatilmaganligi, shu bilan birga preparatning minimal miqdordagi dozalari bilan koʼproq samaradorlik koʼrsatganligiga asoslanadi.

Lenakapavirning tijorat nomi Sunlenca. Preparatning dastlabki dozalari terapevtik darajaga tezda erishish uchun ogʼiz orqali va inʼektsiya shaklida beriladi, soʼngra tanadagi virusning aniqlanmaydigan past darajasini saqlab qolish uchun har olti oyda bir marta inʼektsiya qilinadi. Sunlenca inʼektsiyalari va tabletkalari terapiyaning birinchi yili uchun 42 250 dollar, keyin esa har yili 39 000 dollar turadi.

OIVni toʼliq davolash mumkin emas, chunki virusning yashirin rezervuarlari inson tanasida qoladi, ammo antiretrovirus preparatlar bilan davolashning yetishmasligi 10-12 yildan keyin yuzaga keladigan orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi (OITS) deb ataladigan terminal bosqichiga olib keladi.

Jahon sogʼliqni saqlash tashkiloti maʼlumotlariga koʼra, 2023 yilga kelib, dunyo boʼylab OITS sabab 40,4 milliondan odam vafot etgan va taxminan 39 million odam OIV bilan kasallangan. Ularning yillik oʼsishi 1,5 mln kishini tashkil etmoqda. Ulardan 29,8 million kishi retrovirusga qarshi davo oladi.

Oʼzbekistonda OIV infektsiyasining birinchi holati 1987 yilda qayd etilgan. Shu paytdan boshlab 2022 yilning 1 yanvarigacha 71 mingga yaqin holat qayd etilgan, OIV infektsiyasi bilan kasallanib oʼlganlar soni 23 mingga yaqinni tashkil etgan. 2022 yil dekabrь holatida Oʼzbekistonda 45 mingga yaqin OIV infektsiyasi bilan kasallangan odam yashayotgani, ularning 55 foizi erkaklar va 45 foizi ayollar ekani maʼlum qilingandi.