Aмерика компанияси Gilead Sciences, Inc. одамнинг иммунитет танқислиги вируси (ОИВ) га қарши 100% самарадорликка эга вакцина яратилганини эълон қилди. Тадқиқотда қатнашган бир неча минг аёлларнинг ҳеч бири янги ленакапавир препаратини қабул қилганидан кейин ОИВ билан касалланмаган. Бироқ, вакцинанинг йиллик дозаси нархи 40 000 доллардан ошади.

Gilead Sciences, Inc. компанияси томонидан ўтказилган 3-босқич клиник синови натижалари шуни кўрсатдики, йилига икки марта қабул қилинадиган янги инъекцион дори – ленакапавир ОИВ инфекциясининг олдини олишда 100 фоиз самарали бўлиб, барча мавжуд дорилардан устундир. Тадқиқотда Жанубий Aфрика ва Угандада 16 ёшдан 25 ёшгача бўлган 5300 дан ортиқ аёл иштирок этди. Aгар ушбу дори тасдиқланса, у профилактиканинг бир қисмига айланади.

Ленакапавир - капсид парчаланишининг ингибитори ҳисобланади. Капсид - бу вирусли генетик материални ҳимоя қилувчи ва уни инфекцияланган ҳужайрага ташишга ёрдам берадиган оқсил қобиғи. Ҳужайрага киргандан сўнг, капсид тўкилади, вирус геноми ҳужайранинг цитоплазмасига чиқарилади ва вирус ўз нусхасини олиш учун ҳужайра ресурсларидан фойдалана бошлайди.

Шу билан бирга, ленакапавир инъекциясини олган 2134 нафар аёл орасида ОИВ инфекциясининг бирорта ҳам ҳолати қайд этилмаган.

Мустақил маълумотлар мониторинги қўмитасининг дастлабки натижаларга асосланиб, тадқиқотнинг жорий босқичини эрта тугатишни ва барча тадқиқот иштирокчиларига ленакапавирни беришни тавсия қилди. Ушбу қарор препаратни қабул қилганларда сезиларли ножўя реакциялар кузатилмаганлиги, шу билан бирга препаратнинг минимал миқдордаги дозалари билан кўпроқ самарадорлик кўрсатганлигига асосланади.

Ленакапавирнинг тижорат номи Sunlenca. Препаратнинг дастлабки дозалари терапевтик даражага тезда эришиш учун оғиз орқали ва инъекция шаклида берилади, сўнгра танадаги вируснинг аниқланмайдиган паст даражасини сақлаб қолиш учун ҳар олти ойда бир марта инъекция қилинади. Sunlenca инъекциялари ва таблеткалари терапиянинг биринчи йили учун 42 250 доллар, кейин эса ҳар йили 39 000 доллар туради.

ОИВни тўлиқ даволаш мумкин эмас, чунки вируснинг яширин резервуарлари инсон танасида қолади, аммо антиретровирус препаратлар билан даволашнинг етишмаслиги 10-12 йилдан кейин юзага келадиган орттирилган иммунитет танқислиги синдроми (ОИТС) деб аталадиган терминал босқичига олиб келади.

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра, 2023 йилга келиб, дунё бўйлаб ОИТС сабаб 40,4 миллиондан одам вафот этган ва тахминан 39 миллион одам ОИВ билан касалланган. Уларнинг йиллик ўсиши 1,5 млн кишини ташкил этмоқда. Улардан 29,8 миллион киши ретровирусга қарши даво олади. 

Ўзбекистонда ОИВ инфекциясининг биринчи ҳолати 1987 йилда қайд этилган. Шу пайтдан бошлаб 2022 йилнинг 1 январигача 71 мингга яқин ҳолат қайд этилган, ОИВ инфекцияси билан касалланиб ўлганлар сони 23 мингга яқинни ташкил этган. 2022 йил декабрь ҳолатида Ўзбекистонда 45 мингга яқин ОИВ инфекцияси билан касалланган одам яшаётгани, уларнинг 55 фоизи эркаклар ва 45 фоизи аёллар экани маълум қилинганди.