Oklend Texnologiya Universiteti va Vashington universiteti qoshidagi Sog‘liqni saqlash ko‘rsatkichlari va baholash instituti tadqiqotchilari butun dunyo bo‘ylab insult holatlari ko‘payganini aniqladilar. Xulosalar The Lancet Neurology jurnalida chop etilgan.

1990-yildan 2021-yilgacha insult bilan kasallanganlar soni 70 foizga, insult bilan bog‘liq o‘limlar soni esa 44 foizga oshgan. 2021-yilda insult dunyoda yurak ishemik kasalligi va COVID-19 dan keyin o‘limning uchinchi sababi bo‘ldi. Insultning ortib borayotgan yukiga hissa qo‘shadigan muhim omil aholining qarishi va oldini olish mumkin bo‘lgan xavf omillariga ta’sir qilishdir.

Tahlilda 1990–2021-yillarni qamrab olgan Global kasallik yuki tadqiqoti ma’lumotlaridan foydalanilgan. Tadqiqotchilar yuqori tana massasi indeksi (TMI), qon bosimi, qondagi qand darajasi va havo ifloslanishi kabi xavf omillarining ta’sirini baholadilar. Yoshga qarab standartlashtirilgan kasallanish va o‘lim ko‘rsatkichlari mintaqaviy farqlarni ham ko‘rsatdi, insult past va o‘rta daromadli mamlakatlarda sezilarli darajada yuqori ekanligi aniqlandi.

Natijalar shuni ko‘rsatdiki, insult tufayli yo‘qotilgan sog‘lom yillar soni 2021-yilda 160,5 millionga yetdi, bu 1990-yilga nisbatan 32 foizga o‘sgan. Semirib ketish, gipertoniya va havoning ifloslanishi yosh aholi orasida insultning kuchayishiga asosiy hissa qo‘shuvchi omillar deb baholandi.

Tadqiqotga ko‘ra, atrof-muhit omillari, jumladan, yuqori harorat va havoning ifloslanishi ham sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Ushbu xavf omillari past daromadli mamlakatlarda ayniqsa jiddiy bo‘lib, atrof-muhit sifatini yaxshilash va metabolik kasalliklarning oldini olish bo‘yicha zarur harakatlar lozimligini ko‘rsatadi.

Tadqiqot mualliflari insultning oldini olish uchun ham umumiy aholiga chora-tadbirlarni, ham individual yondashuvlarni o‘z ichiga olgan samarali strategiyalarini amalga oshirish muhimligini ta’kidlaydi. Ularning fikricha, sog‘liqni saqlash tizimini takomillashtirish, telemeditsina va sun’iy intellekt kabi yangi texnologiyalardan foydalanish kelajakda insultning global yukini sezilarli darajada kamaytirishi mumkin.