Miyaning qarishini sekinlashtiradigan dorilar nomlandi
Olimlar miyaning tez qarishiga ta’sir qiluvchi genlarni aniqladilar va bu jarayonni sekinlashtiradigan 13 ta mavjud dorini taklif qilishdi.
Tadqiqot Buyuk Britaniyada olib borildi va 39 000 kishining ma’lumotlari chuqur o‘rganilgan holda tahlil qilindi. Miyaning qarish tezligini baholashda uning holati va insonning haqiqiy yoshi o‘rtasidagi nomuvofiqlik asosiy mezon sifatida olindi. Ba’zi odamlarda yoshga bog‘liq o‘zgarishlar miyada kutilganidan ertaroq namoyon bo‘ladi, bu kognitiv buzilishlar va Alsgeymer kasalligi va demiyelinizatsiya kabi neyrodegenerativ kasalliklarning yuqori xavfi bilan bog‘liq.
Tadqiqotchilar ushbu jarayonlarda asosiy rol o‘ynaydigan yetti genni (MAPT, TNFSF12, GZMB, SIRPB1, GNLY, NMB i C1RL) aniqladilar. Miyaning ikkita sohasi yoshga bog‘liq o‘zgarishlarga eng sezgir ekanligi aniqlandi: diqqat va xotira uchun mas’ul bo‘lgan lentiform yadro va miyaning turli qismlarini korteks bilan bog‘laydigan ichki kapsulaning orqa limbusi.
Olib borilgan tadqiqotlar va tajribalarga asoslanib, olimlar miya qarishini sekinlashtiradigan 13 ta dorini tanladilar. Bularga gidrokortizon, testosteron, diklofenak va metformin kiradi. Tadqiqot mualliflarining ta’kidlashicha, ushbu dorilar kognitiv funksiyani saqlab qolish uchun ishlatilishi mumkin, ammo ularning samaradorligi qo‘shimcha tasdiqlashni talab qiladi.
Qarishni kechiktirish kasalliklarning oldini olish va sog‘lom umr ko‘rishni uzaytirishning samarali usuli bo‘lib, qarishni 2 foizga kechiktirish 50-yil davomida sog‘liqni saqlash xarajatlarini 7,1 trillion AQSH dollarini tejashga olib kelishi mumkin. Dalillar shuni ko‘rsatadiki, miya qarishi aqliy va jismoniy tayyorgarlikning pasayishi va neyrodegeneratsiya va o‘lim xavfining oshishi bilan bog‘liq.
2025-yil mart oyida olimlar miyaning qarishiga ta’sir qiluvchi boshqa omillarni ham o‘rganishdi. Ma’lum bo‘lishicha, ovqatlanish sifati va yog birikmalarining taqsimlanishi insonning kognitiv qobiliyatiga bevosita ta’sir qiladi. Olimlar odamlarni taomlanish ratsioniga jiddiyroq e’tibor qaratishga va vaznini nazorat qilishga chaqirmoqda.
